Televizyonun daha yaşamımıza girmediği, (bazen iki, bazen üç ayda bir gelen faturadan, elektrik diye bir şeyden haberdar olsak da) genelde gaz yağı lambasıyla aydınlandığımız günlerdi.
Daracık çakır çukur yollarda faytonların, çamurluk üzerinde mekanik sayaçlı Desoto ve Dodge markalı taksilerden sayıca fazla olduğu zamanlardan bahsediyorum.
Bırak minibüsü, taksiyi, içinde bilet kesen görevlisiyle bilmem kaç saatte bir gelen belediye otobüsünü beklemektense, akraba ziyaretlerine hatta gelin çıkarmaya bile o faytonlarla gidilirdi. Şimdi sana; "emmi emmi, arkaya kamçı" cümlesi neyi hatırlatıyor diye sorsam, boş gözlerle bakıp, cevap veremeyeceğini biliyorum. Ama bizim için öyle miydi ya?
Giden faytonun arkasına koşup takıldığımızda, büyülü dünyamıza açılan kapının kapanması anlamına gelen bu iç ürpertici cümlenin derin manası çok büyüktü. Şimdi kalkıp bunu sana anlatamam. Çünkü sen çok küçüksün bebeğim, anlayamazsın?
Taş duvar ve toprak bacalıydı ama sağlam yürekli komşularımızla, kale kadar sağlam olan evlerimiz vardı. Şimdi apartmanlarda olduğu gibi, kırk kapıdan geçildikten sonra yalnızlığa mahkum evler gibi değildi elbet. O zamanlar mahalledeki bütün evlerin ortak bir kapısı vardı! O da sokak başında olan ve sadece mahalle sakinlerine açılan görünmez, sırlı bir kapıydı. Her ev, gece oldu mu bir ama güneş doğdu mu, bütün evler tek bir ev gibi olurdu.
Her yaz toprak bacaları yabani ot kaplardı. Bunlar da yağmur sularını tutup çektikleri için, yaz içinde evlerin tavanları damlardı. O yüzden konu komşu toplanır bacalara çıkardık. Analar bir yerde oturup mantısda demledikleri çay eşliğinde muhabbetlerine bakarken, biz çocuklar bu otları yolup sokak arasına atardık. Sonra da inip bu otlarla "canlan çiçeğim canlan" oynardık. Şimdi sana; "canlan çiçeğim canlan" cümlesi neyi hatırlatıyor diye sorsam, boş gözlerle bakıp, cevap veremeyeceğini biliyorum. Ama bizim için öyle miydi ya?
Bilgisayarla sandalye arasında sıkışıp kalan şimdiki bir çocuktan çok daha fazla heyecanlar yaşatan bu eğlenceli oyunu şimdi kalkıp anlatamam sana. Çünkü sen çok küçüksün bebeğim, anlayamazsın?
O senelerdeki kışların ne soğuğunun şiddetini ne de yağan karın çokluğunu cümlelerle anlatmak neredeyse imkansız küçüğüm. Donmamak için içimizi hep sevgiyle ısıtmak zorundaydık. Öyle ki, gün gelirde o soğukları tarif et diyen birisinin olacağını hiç düşünemediğimizden, şimdi bunu sana nasıl anlatabilirim ki? Tipiden, günlerce evden çıkmadığımız olurdu. Mısır patlatır, kavurga kavurur yerdik. Transistörlü radyoyu açtıktan sonra, lambalarının ısınması için en az beş on dakika beklerdik. Uzun dalgadan yayın yapan Erzurum radyosunu bulduğumuzda ise çokça Klasik Türk Sanat Müziği ve Türk Halk Müziği dinlerdik. Hangi zamanlarda olurdu bilemem ama bazen de Halit Kıvanç'ın heyecanlı sesinden futbol müsabakalarını dinlerken, gözlerimizi kapar, sahada olup bitenleri aynen hayal eder ve hayallerimiz izlerdik. Şimdi sen hiç televizyonsuzluk nedir bilemezsin ki, o hayal gücünün bize ne büyük zevkler yaşattığını da bilesin! Sakın bana nasıl bir şey olduğunu sorma anlatamam. Çünkü sen çok küçüksün bebeğim, anlayamazsın?
Yazın olduğu gibi, kışın da bacalar damlardı. Bunun için çoluk çocuk çıkar, el birliğiyle bacalardaki kar'ı yine sokak aralarına kürürdük. Sonra da inip bu kar yığınlarının içini oyarak kendimize küçük küçük evler yapar, "iyi komşuluk nasıl olur" oyununu oynardık.
Atlarla çekilen arabalarla sokağa giren belediye işçilerinin, kazma kürek, bu evleri yükleyip götürmelerinin hüznü fazla sürmezdi içimizde. Odunluktan çıkardığımız üç beş tahta parçası mahir bir ustanın elinde hemencecik bir kızağa dönüşürdü. Kardan temizlenmiş sokağımız harika bir kayak pisti, altına çaktığımız teneke parçalarıyla hızlanan kızaklarımız ve muhteşem kayakçılar olarak biz?
Aslında anlatacağım çok ama çok şey var, anlatamıyorum. Korkum, şimdiye kadar anlattıklarımı anlayamadığın gibi bundan sonra anlatacaklarımı da anlayamayacağından! Sanırım sen çok küçüksün bebeğim, anlayamazsın?
Bir gün gelecek, sende büyüyeceksin! Küçüklerine anlatacağın ama onların anlayamayacağını düşüneceğin hatıraların da olacak. Tek dileğim bebeğim, vicdan ve merhametle yoğrulmuş, kibirden uzak, hakiki vatan sevgisiyle çarpan yürekleri olan küçüklerinizle bu hatıraları anlar halde, muhabbetler edersiniz!..
