Kadim medeniyetimizin, dilimizin ve tarihimizin birbirinden güzel, birbirinden ibretlik dersleri vardır. Böyle bir tarihe, medeniyete ve dile nankörlük ederek ders çıkarmamak, sırtını dönmek, bazı kesimlerce geçmişini reddetmek nasıl vicdansız bir davranıştır!
Pabucu dama atılmak deyimini duymuşsunuzdur. “Bir işte kendinden daha üstün, daha iyi biri çıkınca gözden düşmek” anlamına geliyor. Başka bir deyişle, bir kişinin diğer bir kişi karşısındaki üstünlüğünü ve değerini kaybetmesi durumu da diyebiliriz.
Karabük Safranbolu’da bir rehber eşliğinde gezerken bizlere oldukça anlamlı bir hikaye anlatmıştı. Hikâyesi şanlı medeniyetimizin bizlere verdiği köşe taşı derslerden biriydi.
Pabucu dama atılmak deyiminin de çok eskilere dayanan ilginç bir hikayesi var. Bu deyimin kökeni Selçuklu döneminde uygulanan bir geleneğe dayanıyor. Esnaflık kültürünün temeli olarak kabul edilen Ahilik geleneğinde, hileyle iş yapan esnafın ya dükkanı kapatılıyor ya da onu yaptığı işten men ediyorlardı.
Dürüstlük ve meslek ahlakı Selçuklu döneminde de Osmanlı döneminde de çok önemli bir yere sahipti. Aynı şekilde esnaflar da bu düstur ile işlerini yapmaktaydı. Ancak her durumda olduğu gibi esnaflık ahlakına da uygun davranmayanlar az da olsa vardı. O dönemde bir esnafın ya da zanaatkârın işini yaparken hile yapması veya ihmalkâr davranması cezalandırılırdı. Çabucak bozulan, yırtılan ya da çürüyen mallar hemen gözden geçirilip esnafın hatası aranırdı.
Bu dönemde özellikle ayakkabılar bu geleneğin bir parçası olmuştu ve bu deyimin çıkış noktası haline gelmişti. Bir müşteri ayakkabısının sağlam dikilmediğini, çabuk yırtıldığını söylerse o ustaya gidilirdi. Eğer ayakkabı yapılırken herhangi bir imalat hatası veya hile tespit edilirse o usta çağırılır, esnafın ileri gelenleri huzurunda tekdir edilir, aldığı ücret müşteriye iade edilir ve o ayakkabı bir daha kullanılmasın diye dama atılırdı. Dama atılan ayakkabı diğer esnaflara da ders olması için herkesin görmesi sağlanırdı.
Hile yapan esnafın itibarı zayıflayacak, müşterisi azalacak böylelikle işini dürüstlükle yapması sağlanmış olacaktı. İşte hileli iş yapan esnafa “pabucu dama atıldı” denilerek onun ayıbını fark etmesi ve bir daha yapmaması için ibreti alem niteliğinde bu gelenek yıllar boyunca uygulanmıştı. Böylelikle Ahilik teşkilatında tüm esnaflar işini layığıyla yerine getirmesi amaçlanmış ve halkın esnaflara güven duyması sağlanırdı.
Şanlı ecdadımızın bu ahlaki öğretisi bizlere bir ders niteliğindedir. Hangi işi yaparsak yapalım, en iyisini yapmak zorundayız. Burada bahsedilen ayakkabıcı örneğinden yola çıkarak iyi bir terzi, iyi bir berber, kasap, manav olma bizlere düşen paydır.
Yine aynı şekilde topluma yön veren eğitimcilerin en iyi olması, bir doktor, bir hakim, bir pilot ve örneklerle sıralayacağımız birçok meslek ehlinin işini en iyi şekilde ortaya koyması bizlere verilen derstir.
Dünümüzle bugünümüzle bu kadim medeniyetimize, dilimize ve güzelliklerimize sahip çıkmak dileğiyle...
