Şehir ve Kültür Araştırmaları Derneği (ŞEHİRDER)Yönetim Kurulu Üyesi ve Tarihçi Taner Özdemir, yaptığı araştırma sonucunda Erzurum tophanesi ve toplarıyla ilgili ilginç bir bilgiye ulaştı.
Erzurum Kalesi’ndeki toplardan ikisinin Edirne’deki müzeye istenmesinden sonra şehrin gündemine düşen tarihi toplarla ilgili çalışma yapan Taner Özdemir 1851’de sergilenmek üzere Erzurum’daki topların Londra’ya götürüldüğünü, o tarihten sonra da Erzurum’da top dökülmediği belirtti.
Tarihçi Taner Özdemir’in açıklaması şöyle: “Şehrin gündemiyle ilgili yaptığım okumalar ve araştırmalarda ilginç bir bilgiye ulaştım. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih bölümü öğretim üyesi Serdal Soyuer’in ‘Doğu Anadolu’da Bir Osmanlı Top Dökümhanesi: Erzurum Tophanesi ve Yeniden Yapılandırılması Teşebbüsleri” başlıklı makalesinde şehrimizle ve tophaneyle ilgili dikkat çekici bilgiler var. 1849 yılında Erzurum Tophanesi'ne, Kiğı Dökümhanesi mamulü demirin kalitesini ispatlamak için üzerleri hare desenli 2 demir top sipariş edildi. Dökülen bu gösterişli toplar, padişahın beğenisine sunulmak üzere İstanbul'a gönderildi. Topları inceleyenler arasında Ticaret Nâzırı İsmail Paşa da vardı. Paşa, demir topları çok beğenmiş, bunları 1851 yılında düzenlenecek olan Uluslar arası Londra Fuarı'nda Osmanlı seksiyonunda sergilenmek üzere Tophâne-i Âmire Müşiri Ahmed Fethi Paşa'dan talep etmişti. Talebi uygun bulan Ahmed Fethi Paşa durumu sadarete iletmişti. Sergiye Kraliçe Victoria'nın özel daveti sebebiyle büyük önem atfeden Sultan Abdülmecid, bu isteğe olur vererek, topların bir an evvel hazırlanıp Londra'ya gönderilmesini emretti. Londra sergisine gönderilen demir toplardan sonra Erzurum Tophanesi'nde ordu ihtiyacı için bir daha top dökülmedi. 1853 Ekiminde Rusya ile büyük bir savaşa girdiği için acilen sınırlarındaki istihkâmları takviyeye koyulan Osmanlı Devleti, bu takviyede bile söz konusu istihkâmlara yakın yerlerdeki top dökümhanelerine yeni top dökümü siparişi vermedi.”
