EĞİTİM SİSTEMİMİZİN SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ - X

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞININ ÖRGÜT YAPISI GELİŞTİRİLMELİDİR:

Milli Eğitim Bakanlığı’nın çözümlenmesi gereken önemli sorunlarından birisi de merkezden taşraya bir bütün halinde Bakanlık örgütünün yaşadığı önemli bir sorundur. Bu yazımızda, bu sorunu tespit edip, çözüm önerimizi sunacağız.

1- Sorunun Tespiti:

Milli Eğitim Bakanlığının en temel iç sorunlarından birisinin, Bakanlığın çok fazla büyümüş ve ileri derecede kurumsallaşmış ama kendisini de eğitim sistemini de yenileyemeyen, geliştiremeyen bir kurum haline gelmiş olmasıdır. Yani:

Yaklaşık 150 yıllık bir kurum olan Milli Eğitim Bakanlığı, iki milyona yakın öğretmen, yönetici ve çalışanı; 18 Milyon civarında öğrencisi ile yaklaşık 20 Milyon insanı bünyesinde barındırmaktadır. Yine bünyesindeki on binlerce bina ve onların müştemilatından oluşan her düzeydeki binlerce okul, Ülkemizin her tarafına yayılmıştır ve Ülke genelinde eğitim-öğretim faaliyeti yürütmektedir. Ayrıca Ülkemizin merkezi bütçesi, yerel ve halkın bütçesinin büyük bir bölümü de yine MEB bünyesinde kullanılmaktadır. Bu açıdan baktığımızda MEB’nin çok ciddi anlamda büyümüş ve istikrar bulmuş olduğunu görmekteyiz.

Öte yandan kurumlar büyüyüp istikrar buldukça merkezileşme, hiyerarşik basamaklar, bürokratik işlemler de artar. Yani kurumsallaşma gerçekleşmiş, herkesin yapacağı işler bu kurumlarda aşağı-yukarı belli olmuş olur. Diğer bir deyişle herkes her gün aynı işi başarıyla yapmaktadır. Görünüşte iyi ve memnuniyet verici gibi olmakla beraber, aslında bu durum, kurumda birçok sorunun yaşandığını da göstermektedir. Çünkü bu durum, her şeyden önce insanların inisiyatif kullanma, düşünme, yeni şeyler tasarlama ve girişimcilik ruhu gibi hususları zedeler hatta öldürür. Ayrıca kurumun yenilik üretme, değişim ve gelişim gücünü ortadan kaldırır; etkinlik ve verimlilik düzeyini düşürür, kurumu statik bir yapıya sürükler. Kendisini de içeriğini de yenileme imkanı bulamaz.

Bu açılardan bakıldığında Milli Eğitim Bakanlığının, çok büyümüş ama hantallaşıp hareket kabiliyetini büyük ölçüde kaybetmiş olduğu; hiyerarşik basamakları, bürokratik işlemleri ve formelleşme dereceleri artmış ama statikleşmiş/durağanlaşmış ve sorunlarını çözemez duruma düşmüş olduğu görülür. Bakanlığın fonksiyonel, açık ve net bir vizyonu da olmayınca, haliyle yenilik üretme, kendisini yenileme, gelişme ve ilerleme gibi durumlar da çok zayıf kalmıştır. Bunun sonunda Ülkenin ve kurumların önünde gitmesi ve yol göstermesi gereken eğitim kurumu, toplumun gerisine düşmüş olur. Ülkemizin geleceği, eğitim sisteminin, işlevini yerine getirebilmesi açısından, bu sorunun muhakkak çözümlenmesi gerekir. 

2- Çözüm Önerisi:

İşte günümüzde bu durumu aşabilmek ve bu sorunu çözebilmek için, ‘örgüt geliştirme’ strateji ve süreçleri geliştirilmiştir. ‘Örgüt’, ‘örgüt geliştirme’ ve stratejisine kısaca değinirsek:

Örgüt/yönetim aygıtı, bir işletmedeki bölümleştirilmiş işleri, mevkileri, bu bölümlerdeki iş görenleri ve aralarındaki haberleşme ve otorite ilişkilerini gösteren bir yapıdır. Bakan, bakan yardımcıları, başkanlıklar (Talim Terbiye, Denetleme Kurulu ve Öğrenci Kişilik Hizmetleri Başkanlıkları) ve genel müdürlükler Ülke genelinde; Eğitim Yönetimi İl Kurulu, il müdürlüğü, ilçe müdürlükleri ve okul müdürlükleri de illerde Bakanlığın formel örgütünü oluştururlar. Öğretmenler de bu örgütün kuruma uzanan damar ve kılcal damarlarıdırlar.

Kurumlarda örgütler, vücuttaki kalp, araçlardaki motor gibidir. Vücutta kalbin, araçta motorun sağlıklı beslenmesi ve geliştirilmesi bir zorunluluktur. Bu nedenle kalp ve motorlar gibi, örgütler de ‘sürekli geliştirme’, faaliyeti içerisinde olmalıdırlar.

Örgüt Geliştirmek, kurumun yönetim yapısını, kültürünü ve gücünü geliştirmektir. Örgüt geliştirme, örgütün yenilik üretebilme, gelişim ve değişime pozisyon alarak uyum sağlayabilme, sorunlarını çözebilme ve kurumun gelişimini daha da ileriye taşıyabilme yeteneğini artırmaktır. Örgüt geliştirme, örgütün tüm süreçlerini geliştirmeyi amaçlayan bir stratejidir. Bu strateji, örgüt üzerinden bireyin ve sistemin gelişmesini gaye edinir. Bu bakışla örgüt geliştirmeyi şöyle tanımlayabiliriz: Örgüt geliştirme, bir kurumun yenilik üretme, sorunlarını çözme, gelişimini sağlama ve amaçlarına ulaşma etkinliğini artırma gayesiyle, o kurumdaki örgütün beşeri, mali ve fiziksel yapısını güçlendirmektir. Böylece:

* Çalışanların örgütün vizyon, misyon ve hedeflerini içselleştirmelerini sağlama,        

* Örgütün gizli enerjisini açığa çıkarma; üretkenlik, yenilik ve icat gücünü geliştirme,

* Örgütün karar verme, sorun çözme, yenilik üretme ve değişimi karşılama yeteneğini artırma imkanı yakalanmış olur.

Milli Eğitim Bakanlığında, örgüt geliştirme çalışmalarına vakit geçirilmeden başlanmalıdır. Bunun için, YÖK ve kurumlarla irtibatlı olarak, üniversitelerdeki işletme yönetimi, kamu yönetimi ve eğitim yönetimi bölümlerinin öğretim üyeleri bu faaliyet için göreve çağrılmalı ve bu çalışma başlatılmalıdır. Çok ciddi bir plan ve strateji ile bu konu ısrarlı bir şekilde yürütülmelidir. Önce bu faaliyette hangi konuların, nasıl ve kimler tarafından Bakanlık örgütüne sunulacağı belirlenmeli ve üzerinde yeterince çalışılmalıdır. Çok nazik olan bu çalışmada aynı zamanda Bakanlık mensuplarının da düşüncelerini rahat bir şekilde ifade etmeleri sağlanmalıdır.

Önemine binaen Sayın Bakan’ın bizzat takip etmesi ve sık sık katılması gereken, en önemli konulardan birisi olarak örgüt geliştirme çalışmaları, bir yandan zorlu bir süreç olarak ilerleyecek, bir yandan da Bakanlığın, sorunlarını çözüme ulaştırma ve gelişimini sağlama anlamında dinamik gücü olacaktır. O yüzden çok önemli bir faaliyet olarak ele alınmalıdır.

Bir sonraki yazımızda hiyerarşik basamakların görevlerini inceleyelim.